Średni wiek pojazdów zarejestrowanych w Polsce już dawno przekroczył 10 lat i nawet przy pominięciu samochodów „zapomnianych” przez właścicieli, bliżej mu do granicy 12 lat i więcej. Niestety ma to bezpośrednie przełożenie na stan techniczny wielu samochodowych podzespołów, które w sposób naturalny starzeją się z wiekiem i powoli przestają realizować powierzoną im funkcję.

Doskonałym przykładem takiego podzespołu jest katalizator, czyli reaktor katalityczny, którego średnia żywotność zazwyczaj oscyluje w granicach 150-200 tys. kilometrów. Pierwszymi symptomami spadku efektywności działania katalizatora jest obniżenie osiągów auta wraz ze wzrostem temperatury silnika – najczęściej świadczy to o niedrożności układu wydechowego. Niestety sam katalizator jest jednym z droższych podzespołów, w jakie wyposażone jest auto, w związku z czym wielu właścicieli starych pojazdów rezygnuje z wymiany zużytego katalizatora na nowy i po prostu decyduje się na jego wycięcie. Teoretycznie brak katalizatora nie ma negatywnego wpływu na samochód, ale po pierwsze, jest wątpliwe pod względem prawnym, po drugie, odbywa się kosztem środowiska naturalnego i po trzecie, zwykle w negatywny sposób wpływa na komfort jazdy oraz osiągi auta (zwłaszcza w nowoczesnych jak na swój wiek samochodach).

Co to jest katalizator?

Katalizator to potoczna nazwa konwertera katalitycznego stanowiącego nieodłączny element układu wydechowego stosowanego w wielu modelach współczesnych pojazdów mechanicznych napędzanych silnikiem spalinowym. We wnętrzu reaktora katalitycznego zwykle znajduje się ceramiczny monolit bogaty w metale szlachetne, które przy wysokiej temperaturze (optymalna temperatura to około 600 stopni Celsjusza) pomagają w oczyszczaniu spalin, wspierając proces utleniania węglowodorów obecnych w spalinach i redukując występujące w nich tlenki azotu. Wnętrze katalizatora pełne jest malutkich kanalików, które z czasem po prostu się zapychają, przez co efektywność pracy urządzenia wyraźnie spada. Na zużycie katalizatora wpływa również rodzaj stosowanego paliwa. Auta wyposażone w instalację LPG zwykle w większym stopniu narażone są na uszkodzenie katalizatora, co związane jest z mniejszą precyzją dozowania paliwa – niedopalona mieszanka trafia do kolektora wydechowego i jeśli dojdzie do jej niekontrolowanego zapłonu, zwykle kończy się to spękaniem ceramicznego monolitu i uszkodzeniem katalizatora.

Dlaczego nie należy wycinać katalizatora?

Wycięcie katalizatora, poza licznymi wątpliwościami prawnymi, może w niekorzystny sposób odbić się również na sprawności auta. Choć wielu kierowców uważa, że pozbycie się zapchanego katalizatora pomoże w poprawie osiągów samochodu, to jednak w rzeczywistości, zwłaszcza w nowocześniejszych pojazdach, skutek takiego działania będzie odwrotny od zamierzonego. Brak katalizatora to zwykle niekontrolowane rozprężanie spalin przed tłumikiem, przez co zaburzeniu ulega proces doboru właściwej mieszanki powietrzno-paliwowej i osiągi silnika, zamiast się poprawić, spadają. W starszych modelach pojazdów, w miejsce wyciętego katalizatora można jeszcze próbować wstawić tzw. strumienicę lub zwykłą rurę, ale w nowszych pojazdach, z więcej niż jedną sondą lambda, takie rozwiązanie już się nie sprawdzi – od 2001 roku w samochodach dopuszczonych do sprzedaży w Europie wymagane jest stosowanie samochodowego systemu diagnostycznego OBD II. W ramach systemu instaluje się dwie sondy lambda, jedną przed a drugą za katalizatorem. Po wycięciu katalizatora odczyty z sond powodują uruchomienie trybu awaryjnego i żeby to obejść, stosuje się różne rodzaje emulatorów, które próbują oszukać albo sondę, albo ECU (sterownik silnika dbający o dobór właściwej mieszanki powietrzno-paliwowej).

Co zamiast oryginalnego katalizatora?

Właściciele pojazdów, których nie stać lub którym szkoda pieniędzy na zakup oryginalnego katalizatora, mogą zdecydować się na kupno znacznie tańszego katalizatora uniwersalnego – w przypadku samochodów z instalacją LPG warto zastanowić się nad zakupem trwałego katalizatora uniwersalnego wyposażonego we wkład metalowy (jest trwalszy od wkładu ceramicznego). W zależności od modelu koszt zakupu takiego urządzenia oscyluje w granicach 200-500zł, przy czym należy doliczyć do tego niemałe koszty związane z jego instalacją. Wymianę oryginalnego katalizatora na uniwersalny najlepiej zlecić profesjonalnemu mechanikowi z dużym doświadczeniem, który wie, jaki model katalizatora uniwersalnego będzie pasował do konkretnej wersji auta i jak prawidłowo go zainstalować. Warto przy tym pamiętać, że używany, oryginalny katalizator, nawet mocno zużyty, wciąż ma dość dużą wartość materialną i można go korzystnie sprzedać, co obniży całościowe koszty związane z naprawą auta. Ceny za używane katalizatory oscylują w granicach kilkuset złotych (w zależności od ilości metali szlachetnych znajdujących się we wnętrzu katalizatora).

Osoby podejmujące się samodzielnej wymiany oryginalnego katalizatora na jego tańszą, uniwersalną wersję, powinny pamiętać o sprawdzeniu średnicy i rozmieszczeniu wychodzących z niego rur, tak by jego montaż był w ogóle możliwy. Wycinając oryginalny katalizator, należy zachować szczególną ostrożność i zabezpieczyć się, sięgając po dobrej jakości maskę przeciwpyłową. We wnętrzu katalizatora znajduje się mnóstwo metali ciężkich i ich wdychanie w oczywisty sposób zaszkodzi zdrowiu. Nie należy natomiast w sposób przesadny przejmować się jakością cięcia. Stan techniczny katalizatora nie ma wpływu na jego wartość. W momencie sprzedaży podzespół i tak trafia do kruszarki, bo dopiero po jego dokładnym zmienieniu można określić przybliżoną zawartość znajdujących się w nim metali szlachetnych.

Zanim podejmiemy się wymiany oryginalnego katalizatora na nowy, warto zastanowić się nad przyczyną jego uszkodzenia. Choć w większości przypadków katalizator odmawia posłuszeństwa z uwagi na wiek, to niekiedy jego uszkodzenie może być pochodną poważniejszej usterki, na przykład uszkodzenia układu wtryskowego, ewentualnie układu rozruchowego. W takiej sytuacji uszkodzony katalizator nie jest przyczyną zatkania układu wydechowego a jedynie objawem dotychczas niewykrytej awarii. Dlatego przed podjęciem ostatecznej decyzji, samochód warto odstawić na warsztat i wykonać jego dokładną diagnostykę.

Masz problem z katalizatorem? Zapraszamy do warsztatu samochodowego Klakson, zajmiemy się Twoim samochodem profesjonalnie.